Dân tộc Ba Vì quần chẹt và nghề thuốc nam gia truyền nhiều đời

Vùng đất Ba Vì, nơi khí hậu ôn hòa, với nhiều loại kỳ hoa dị thảo, là mảnh đất mà người đồng bào dân tộc Dao Quần Chẹt đã sinh sống  với nghề thuốc Nam rất nổi tiếng.

Giới thiệu về dân tộc Dao Quần Chẹt Ba Vì

Người Dao ở Ba Vì thuộc nhánh Dao Quần Chẹt với đặc điểm đặc trưng của trang phục có quần bó sát chân. Xưa kia, người Dao sống di canh, di cư trên đỉnh núi cao Ba Vì, phụ thuộc hoàn toàn vào thiên nhiên. Từ năm 1965, Nhà nước vận động đồng bào di cư xuống chân núi, sống quần tụ thành thôn, vừa sản xuất nông nghiệp, vừa phát triển nghề thuốc Nam truyền thống. Người Dao ở Ba Vì sống tập trung ở 3 thôn Yên Sơn, Hợp Nhất và Hợp Sơn với hơn 550 hộ dân, hơn 2.000 nhân khẩu, chiếm 98% dân số toàn xã.

Nghề thuốc Nam gia truyền của dân tộc Dao Ba Vì

Người Dao có vốn kiến thức về thuốc Nam truyền từ đời này qua đời khác. Rất nhiều lương y đồng bào Dân Tộc Dao có khả năng nhận biết, sử dụng cây thuốc tinh thông bậc nhất thế giới.

Nhiều số liệu thống kế cho rằng: Người Dao Quần Chẹt Ba Vì có một kho báu, đó là khoảng 500 vị thuốc quý mà thế hệ cha ông tổ tiên đã sưu tầm hàng ngàn năm qua trên đỉnh Tản Viên Sơn. Đến nay, kho tàng trí tuệ kết tinh trong các phương thức bí truyền đã được gìn giữ và trao truyền qua rất nhiều thế hệ.

Có nhiều cây thuốc quý hiếm của đồng bào đến giờ vẫn chưa có tên hoặc không có trong dược điển, thường gọi tên các cây đó theo công dụng như “cây thuốc đau bụng”, “cây thuốc bong gân”,… Khi muốn truyền lại cho nhau, đồng bào phải chỉ cho nhau tận cây, vài lần mới nhớ được, cũng có khi phải nói rõ đặc điểm và nơi mọc của cây thuốc.

Không chỉ vậy, để thu hái được những loại cây thảo dược quý, đồng bào dân tộc Dao cũng phải trải qua rất nhiều khó khăn, gian truân. “Khó mà kể kết những gian truân khi đi tìm dược liệu của đồng bào, bởi phải băng suối, vào rừng sâu mới tìm được thuốc quý. Nhiều khi phải đi nửa tháng mới tìm được đủ loại thảo dược cần thiết. Có loại lấy lá, cành, loại lấy hoa, lấy rễ,… Có cây mọc trên núi cao, cây lại mọc men theo bờ suối, nhiều loại lá chỉ có ở những điểm nhất định trong năm”

Dân tộc Dao quần chẹt Ba Vì được biết đến với rất nhiều phương thức bí truyền có hiệu quả cao trong việc chữa các mặt bệnh như xương khớp, gan, thận, dạ dày, thần kinh, bệnh ngoài da, răng miệng, thuốc cho phụ nữ sau sinh,…

Nét văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc Dao Quần Chẹt Ba Vì

Không chỉ nổi tiếng với kho tàng tri thức của nhân loại của nghề thuốc Nam gia truyền, đồng bào dân tộc Dao Quần Chẹt còn được biết đến với những nét văn hoá bản địa đặc trưng.

Đặc biệt là trang phục mang bản sắc riêng với “chiếc quần chẹt bó chân”. Cùng với đó trang phục truyền thống của người Dao Quần Chẹt lấy tông màu chàm đen làm chủ đạo. Đồng bào dân tộc sẽ kết hợp với những nét hoa văn thêu chỉ, các phụ kiện, trang sức khá cầu kỳ để hòa quyện vào nhau thành một khối thống nhất không thể tách rời.

Một số nét văn hoá bản địa đặc trưng như: Tết nhảy, điệu múa Rùa, lễ Cấp sắc, tục Thờ tranh,… vẫn được giữ gìn và truyền giữ qua nhiều thế hệ, trở thành nét đặc sắc trong văn hóa của dân tộc. Tiêu biểu với 2 lễ lớn của người Dao là:

• Lễ cấp sắc – lễ trưởng thành của người con trai dân tộc Dao là nghi lễ quan trọng, linh thiêng đối với người dân nơi đây. Theo quan niệm người Dao, người đàn ông có trải qua lễ cấp sắc mới có tâm, có đức để phân biệt phải trái, mới được công nhận là con cháu Bàn Vương, để lúc sống có đủ tư cách thờ cúng tổ tiên và khi chết không phải chịu kiếp đọa đày ở âm phủ.
• Tết Nhảy của người Dao là một hoạt động văn hóa có ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống cộng đồng của đồng bào dân tộc Dao. Theo tục lệ, Tết nhảy chỉ tổ chức tại không gian “nhà cái” (nhà có ban thờ tổ) và cũng được coi như Tết chung của cả vùng thể hiện lòng thành kính, biết ơn, tri ân công đức của tổ tiên.

Tại chuyến thăm quan và làm việc tại nhà máy Nam Dược Tản Sơn Viên, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan đã có chia sẻ:

“Tôi muốn mỗi người Dao đều biết kể về vùng đất của mình, về câu chuyện tạo ra sản phẩm. Bởi một sản vật địa phương đều là tinh hoa của đất trời. Dược liệu của người Dao là sự kết tinh linh khí của núi Tản, sông Đà. Chúng ta có quyền mơ một ngày xã Ba Vì sẽ là điểm đến của cả thế giới. Mọi người đều muốn đến đây để trải nghiệm cuộc sống, con người, văn hoá bản địa và cảnh quan thiên nhiên.”

Đó cũng chính là kim chỉ nam để Nam Dược Tản Viên Sơn đặt sứ mệnh không nỗ lực nâng cao giá trị của dược liệu Việt, khẳng định vị thế của ngành Nam Dược và tiếp tục phát triển & phục hưng nền Nam dược.

Nam Dược Tản Viên Sơn được thành lập từ tiền thân là Hợp tác xã Thuốc nam gia truyền Dân Tộc Dao. Bởi vậy, ngay từ những ngày đầu thành lập, giá trị truyền thống của dân tộc Dao Quần Chẹt Ba Vì chính là nền tảng vững chắc để chúng tôi định hướng trong các chiến lược phát triển dài hạn.

Đặc biệt, trân trọng và phục hưng nền Nam Dược nói chung cũng như của dân tộc Dao Quần Chẹt Ba Vì nói riêng chính là sứ mệnh của Nam Dược Tản Viên Sơn.